Μικρό καμπυλόσχημο πετρόχτιστο κτίριο της υπαίθρου, αυτό είναι το Μιτάτο. Μιτάτα συναντάμε στις Κυκλάδες και στις ορεινές περιοχές της Κρήτης.

Πρόκειται για κτίσματα που θυμίζουν κυκλικούς μινωικούς τάφους, που άλλοτε αποτελούνται από ένα δωμάτιο κι άλλοτε από δύο.

Παλιότερα, οι βοσκοί χρησιμοποιούσαν τα μιτάτα ως χώρους τυροκόμησης, καθώς ήταν δύσκολη η μεταφορά του γάλακτος, ειδικότερα όταν οι μαδάρες των Χανιών ήταν χιονισμένες.

Ωστόσο, μιτάτα στην Κρήτη συναντάμε από την βυζαντινή εποχή. Τότε χρησιμοποιούνταν ως προσωρινά καταλύματα των ταξιδευόντων. Οι πολίτες ήταν υποχρεωμένοι να παρέχουν στέγη και τροφή στους κρατικούς υπαλλήλους και στους πολίτες.

Η λέξη μιτάτο προέρχεται από το λατινικό metatum, που σημαίνει στρατιωτικό κατάλυμα.

Αρχιτεκτονική

Όπως αναφέραμε, τα μιτάτα είναι σχεδόν κυκλικά κτίρια, χτίσμενα με πέτρα (γεγονός που τους προσφέρει μεγάλη σταθερότητα και αντοχή στον χρόνο) και αποτελούνται είτε από ένα, είτε από δύο δωμάτια.

Σε περίπτωση που τα δωμάτια ήταν δύο, ο μικρότερος χώρος χρησίμευε ως κατοικία και ο μεγαλύτερος ως τυροκομείο.

Ο περιβάλλοντας χώρος του μιτάτου αποτελεί την μάντρα στην οποία ο βοσκός σταβλίζει τα πρόβατα του.

Τα μιτάτα της Νίδας

Στο οροπέδιο της Νίδας συναντάμε πολλά μιτάτα, με το παλιότερο να έχει χαραγμένο σε μια πέτρα του την χρονολογία 1841. Το εν λόγω μιτάτο βρίσκεται στη θέση Αστριώτικο και ανήκει στον Παπαμιχάλη Σκουλά.

Τα μιτάτα βρίσκονται σε μεγάλη απόσταση μεταξύ τους.

Στις μέρες μας...

Οι εποχές έχουν αλλάξει και η μεταφορά των προϊόντων έγινε ευκολότερη, ωστόσο σε πολλές περιοχές οι βοσκοί χρησιμοποιούν ακόμα τα μιτάτα, ως προσωρινές κατοικίες και χώρους φιλοξενίας .

Μάλιστα, στα μιτάτα του Ψηλορείτη, τηρώντας την παράδοση, κατά την διάρκεια της άνοιξης και του καλοκαιριού, γίνονται συχνά μαζώξεις, πραγματοποιώντας γιορτές μυσταγωγίας, με τραγούδι, κρασί και συζητήσεις.