Το Καπενάκειο είναι ένα από τα ιστορικά κτίρια της πόλης του Ηρακλείου, που δεσπόζει σε ένα από τα ομορφότερα σημεία της πόλης. Στο κτίριο στεγάζεται το αρχαιότερο γυμνάσιο του Ηρακλείου, το 1ο Γυμνάσιο Ηρακλείου, ωστόσο στο παρελθόν χρησιμοποιήθηκε και για άλλους σκοπούς.

Οι ευεργέτες του

Ο Αντώνιος Καπετανάκης, γεννηθείς στο Καμάρι Μαλεβιζίου, το 1852, σπούδασε ιατρική στην Αθήνα και στο Παρίσι και επέστρεψε στο Ηράκλειο για να ασκήσει το λειτούργημα του στο Χριστιανικό Νοσοκομείο Ηρακλείου, γνωστό ως Σπιτάλια ή Ρωμέικα Σπιτάλια (σήμερα στο κτίριο στεγάζεται το 8ο Δημοτικό Σχολείο Ηρακλείου). Παντρεύτηκε την κόρη του Λυσίμαχου Καλοκαιρινού, Βικτωρία.

Ο Αντώνιος Καπετανάκης πέθανε στις 5 Μαρτίου 1909, από καρκίνο στομάχου. Στην διαθήκη του άφησε όλη του την περιουσία στην Χριστιανική Κοινότητα της πόλης, προκειμένου να ιδρυθεί φιλανθρωπικό ίδρυμα.

Η σύζυγος του Βικτωρία Καπετανάκη υιοθέτησε την επιθυμία του συζύγου της και έδωσε 2.500.000 δρχ επιπλέον από την προσωπική της περιουσία για τον σκοπό αυτό.

Οι χρήσεις του

Το "Καπετανάκειο ίδρυμα Αντωνίου και Βικτωρίας Καπετανάκη" προοριζόταν ως πτωχοκομείο. Μέχρι το 1925 αναφερόταν ως πτωχοκομείο και από το 1925 έως το 1938 ως ορφανοτροφείο με επαγγελματικές και βιοτεχνικές σχολές για την πλήρη εκπαίδευση των ορφανών. Ωστόσο, οι πόροι που κληροδοτήθηκαν κρίθηκαν ανεπαρκείς κι έτσι το κτίριο παραχωρήθηκε το 1948 στο Υπουργείο Παιδείας για να στεγάσει το Γυμνάσιο Αρρένων.

Η ανέγερση του κτιρίου άρχισε το 1928 και πριν την αποπεράτωση της τοιχοποιίας εγκαταστάθηκε η στρατιωτική υπηρεσία. Το Καπετανάκειο από το 1938 έως το 1940 στέγαζε το Φρουραρχείο και Στατολογικό Γραφείο, καθώς επίσης και το 603 Τάγμα Πεζικού, που αφορούσε την ασφάλεια της πόλης.

Όταν η πόλη καταλήφθηκε από τις Κατοχικές δυνάμης το 1941, οι Γερμανοί χρησιμοποίησαν το Καπετανάκειο ως στρατόπεδο συγκέντρωσης αιχμαλώτων. Μετά την αποχώρηση των Γερμανών το κτίριο χρησιμοποιήθηκε ξανά από τον ελληνικό στρατό.

Το 1ο Γυμνάσιο Ηρακλείου (αρρένων) μεταφέρθηκε στο Καπετανάκειο το 1948 και μέχρι το 1955 συστεγαζόταν με τον στρατό. Το σχολείο κατείχε την δυτική πτέρυγα του κτιρίου και ο στρατός την ανατολική.

Από το 1952 έως το 1958 στο Καπετανάκειο φιλοξενήθηκε η Σχολή Υπομηχανικών, που υπαγόταν στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Στο κτίριο φιλοξενήθηκε για ένα χρόνο και το Γυμνάσιο Θηλέων, μετά το μεγάλο σεισμό του 1959.

Χρόνια μετά, στο κτίριο φιλοξενήθηκαν το 7ο Γυμνάσιο και 5ο Λύκειο, ενώ σήμερα στο Καπετανάκειο στεγάζονται το 1ο Γυμνάσιο και Λύκειο και το Εσπερινό Γυμνάσιο.

Η θέση του

Η θέση που βρίσκεται το Καπετανάκειο είναι εξέχουσα, καθώς βρίσκεται στην ανατολική πλευρά του Ηρακλείου, πάνω στα τείχη και συγκεκριμένα στο προπύργιο του κύριου φρουρίου της τάφρου Ακ Ντάμπια, το οποίο ονομαζόταν "Άγιος Δημήτριος".