Οι γάμοι στην Κρήτη αποτελούν ένα σημαντικότατο γεγονός όχι μόνο για το ζευγάρι και τους γονείς αλλά και για ολόκληρη την τοπική κοινωνία. Όλοι συμμετέχουν στην χαρά των νέων που στεφανώνονται μέσα από πολλά και διαφορα έθιμα του γάμου.

Στο παρελθόν, όλα ξεκινούσαν από το λεγόμενο προξενιό. Είτε το ζευγάρι γνωριζόταν είτε κάποιος κοινός γνωστός θεωρούσε ότι αυτά τα δύο άτομα ταίριαζαν και έκανε τον μεσολαβητή για να σμίξουν. Ο προξενητής, με την σύμφωνη γνώμη του γαμπρού, πήγαινε στο σπίτι της μέλλουσας νύφης και έκανε την πρόταση στον πατέρα.

Βέβαια ο έρωτας πάντα κυριαρχούσε και κυριαρχεί σε όλες τις εποχές. Έτσι το ζευγάρι μπορεί να το είχε επισκεφτεί ο μικρός φτερωτός θεός και έτσι ο γαμπρός πήγαινε μαζί με κάποιο μέλος της οικογένειας του να ζητήσει την νύφη. Αν ο πατέρας το δεχόταν τα ακόλουθα ήταν ομαλά και γνωστά, αν όχι... τότε πολλές φορές, αυτή η απόρριψη οδηγούσε στην κλεψά (αρπαγή της νύγης). Ο γαμπρός έκλεβε την νύφη, κρυβόντουσαν σε κάποιο μέρος και ή παντρευόντουσαν μόνοι τους ή περίμεναν μέχρι να λάβουν την συγκατάθεση του πατέρα της κοπέλιας (κοπέλας).

Στις αρχικές διαδικασίες του γάμου συγκαταλέγονταν η προετοιμασία της προίκας. Βέβαια, η προίκα της κοπέλας ξεκινούσε να προετοιμάζεται από την στιγμή της γέννησης της. Η νύφη θα έπρεπε να είχε ετοιμάσει τις πλεκτές κουβέρτες της, τα τραπεζομάντιλα της κ.τ.λ.

Λίγες μέρες πριν το γάμο, στο σπίτι όπου θα έμενε το ζευγάρι γινόταν το στόλισμα του κρεβατιού. Στο κρεβάτι των μελλόνυμφων στρώνεται με ξοπλιαστά καλύμματα και στολίζεται με λουλούδια. Το βράδυ συγγενείς και φίλοι πηγαίνουν στο σπίτι και πετούν χρήματα για το καλορίζικο. Στο πλαίσιο αυτό κάποιος πετά πάνω στο κρεβάτι του ζευγαριού ένα αρσενικό κοπέλι (παιδί), για να είναι το πρώτο τους παιδί αγόρι.

Στην Κρήτη συνηθίζεται την παραμονή του γάμου να γίνεται ο πρόγαμος. Φίλοι και συγγενείς μαζεύονται στα σπίτια των γονιών των μελλόνυμφων και γιορτάζουν όλοι μαζί με άφθονο κρασί και φαγητό.

Λίγο πριν το γάμο ετοιμάζεται το καλάθι με τα ρούχα του ζευγαριού. Στο σπίτι της νύφης φτιάχνουν το καλάθι με τα ρούχα του γαμπρού και στο σπίτι του γαμπρού βρίσκεται το καλάθι με τα ρούχα της νύφης. Συγγενείς του ζευγαριού αναλαμβάνουν να παραδώσουν τα ρούχα στους μελλόνυμφους, μαζί με τα κανίσκια (τα δώρα για το ζευγάρι). Όταν οι συγγενείς της νύφης φτάσουν στο σπίτι του γαμπρού για να δώσουν τα ρούχα, τους υποδέχονται εγκάρδια φιλέματα (κεράσματα). Το ίδιο συμβαίνει και με τους συγγενείς του γαμπρού. Σε πολλές περιοχές γίνεται και όμορφο "παιγνίδι". Όταν οι συγγενείς του μεν ή της δεν παραδίδουν τα ρούχα, κάποιος προσπαθεί να "κλέψει" ένα αντικείμενο από το σπίτι. Αν τα καταφέρει και δεν τον πάρουν χαμπάρι τότε το αντικείμενο μένει στο σπίτι των συμπεθέρων αν όχι το "παιχνίδι" σταματά.

Την νύφη και τον γαμπρό τους ντύνουν οι φίλοι τους τραγουδώντας παραδοσιακά τραγούδια και μαντινάδες, ενώ η νύφη δεν παραλείπει να γράψει κάτω από το παπούτσι της τα ονόματα των ανύπαντρων φίλων της.

Σε αρκετές περιοχές ο γαμπρός με την συνοδεία λύρας και λαούτου πηγαίνει από το σπίτι της νύφης και την προσκαλεί να βγει έξω για να πάνε μαζί στην εκκλησία.

Οι γάμοι στην Κρήτη έχουν πολλούς, πολλούς, πολλούς προσκεκλειμένους και η τελετή γίνεται στο χωριό της νύφης.

Ανάμεσα στα έθιμα των γάμων της μεγαλόνησου είναι και το κανίσκι για τον κουμπάρο. Τα δώρα για τον κουμπάρο ήταν και είναι διάφορα όμως σίγουρα, δεν παραλείπετε το λεγόμενο γαμοκούλουρο. Το γαμοκούλουρο ή ξομπλιαστή κουλούρα (ξόπλι: στόλισμα) είναι ένα είδος ημίγλυκου ψωμιού, που μοιάζει με άρτο, το οποίο στολίζεται με διάφορα σχέδια.

Μετά το τέλος του μυστηρίου ακολουθεί γλέντι με φαγητό και ποτό.

Τα έθιμα του γάμου διαφοροποιούνται από περιοχή σε περιοχή και προστίθενται και άλλα στην λίστα.

...Και στα δικά σας οι απάντρευτοι!