Τα Ανώγεια Μυλοποτάμου είναι μία κωμόπολη των βουνών, με πλούσια ιστορία και τρία μαρτυρικά ολοκαυτώματα, από τα οποία κατάφεραν και αναγεννήθηκαν ηρωικά μέσα από τις στάχτες τους. Τα Ανώγεια αποτελούν πυρήνα διατήρησης της κρητικής παράδοσης στην σύγχρονη Κρήτη.

Τα Ανώγεια είναι η πρωτεύουσα του ομώνυμου δήμου και βρίσκονται 52 χλμ. από το την πόλη του Ρεθύμνου και 36 χλμ. από την πόλη του Ηρακλείου. Η κωμόπολη βρίσκεται σε υψόμετρο 700-790 μ. και είναι τοποθετημένη στη ράχη του υψώματος που ονομάζεται Αρμί.

Η κωμόπολη των Ανωγείων αποτελείται από τους οικισμούς Αρμί, Μεσοχωριά, Περαχώρι, Μετόχι και Συνοικισμό. Στο διαμέρισμα Ανωγείων υπάγεται επίσης και το χωριό Σίσαρχα. Διοικητικά ανήκουν στο νομό Ρεθύμνης.

Στα Ανώγεια δε μπορεί κανείς να πλήξει καθώς υπάρχουν πολλά σημεία που πρέπει να επισκεφτεί. Στην ευρύτερη περιοχή των Ανωγείων αξίζει να επισκεφτείτε τον Μινωικό κτίσμα της Ζώμινθου στο ομώνυμο οροπέδιο και το σπήλαιο Ιδαίο Άντρο στο οροπέδιο της Νίδας. Και τα δύο προαναφερθέντα οροπέδια, όπως και ολόκληρη η ευρύτερη περιοχή των Ανωγείων, βρίσκονται στο όρος Ίδη. Εξίσου σημαντικό σπήλαιό είναι το Κορίτσι. Επίσης από την περιοχή περνάει το ευρωπαϊκό μονοπάτι Ε4, πιο συγκεκριμένα το τμήμα Γαραζο-Ανώγεια, το τμήμα Ανώγεια-Νιδά, τα 2τμήματα Νίδα-Ζαρός και το τμήμα Νίδα-Καταφύγιο Τουμπωτός Πρίνος.

Επίσης, σε μεγάλο υψόμετρο, στην ευρύτερη περιοχή των Ανωγείων βρίσκεται το αστεροσκοπείο του Σκίνακα. Αξίζει, επιπλέον, η επίσκεψη στον ναό του Αγίου Υάκινθου, του ορθόδοξου προστάτη του έρωτα, της γονιμότητας και των αγνών συναισθημάτων.

Μέσα στην κωμόπολη των Ανωγείων αξίζει να δείτε το σπίτι του αείμνηστου τραγουδιστή Νίκου Ξυλούρη ,που κατέκτησε με την φωνή του όλο τον κόσμο, το μουσείο λαϊκής τέχνης Γρυλλιού και το παλιό Ανωγιανό σπίτι μέρος της προσωπικής συλλογής του Γεωργίου Σμπώκου, πρώην αιρετού και εκπαιδευτικού.

Στα Ανώγεια θα βρείτε διάφορα καταλύματα, παραδοσιακά καφενεία και παραδοσιακές ταβέρνες, για όσους επιθυμούν να γίνουν αποδέκτες της ντόπια φιλοξενίας και να γευτούν τους παραδοσιακούς μεζέδες. Επίσης στα ζαχαροπλαστεία των ανωγείων μπορείτε να βρείτε γαλακτομπούρεκο και παγωτά από φρέσκο γάλα της περιοχής.

ΙΣΤΟΡΙΑ

Οι πρώτες αναφορές για την ύπαρξη των Ανωγείων ξεκινάνε πριν το 1182 μ.Χ. Κατά τη διάρκεια των βυζαντινών χρόνων η Κρήτη μοιράστηκε και δόθηκε ως φέουδο στα δώδεκα αρχοντόπουλα του Βυζαντίου. Τα Ανώγεια παραχωρήθηκαν στους Φωκάδες, οι οποίοι αργότερα ονομάστηκαν Καλλέργηδες.

Η ύπαρξη των Ανωγείων διαφαίνεται και κατά την Β' βυζαντινή περίοδο στην οποία δεν αναφέρονται ώς επαναστατικό κέντρο σε αντίθεση με άλλες περιοχές της Κρήτης.

Τα Ανώγεια καταλήφθηκαν από τους Τούρκους το 1684 και έπειτα αποτέλεσαν βακουφικό (μοναστηριακό) χωριό, αφιερωμένο στατζαμιάτης Βαλιδέ Σουλτάνας. Στους κατοίκους του οικισμού είχαν δοθεί ειδικά προνόμια, όμως τα Ανώγεια, παρά τα προνόμια, αποτέλεσαν πολύ σημαντικό επαναστατικό κέντρο κατά του τουρκικού Ζυγού.

Το χωριό λεηλατήθηκε και πυρολύθηκε τον Ιούλιο του 1822 από τον Σερίφ Πασά, ο οποίος βρήκε το χωριό ερημωμένο, καθώς οι κάτοικοι αγωνίζονταν στην περιοχή της Μεσαράς. Το 1867 έγινε η πρώτη ολοκληρωτική κατάληψη των Ανωγείων από τον Ομέρ Πασά και το Νοέμβριο του ίδιου έτους ο Ρεσίζ Πασάς πυρπόλησε τα Ανώγεια για δεύτερη φορά κατά την τουρκοκρατία.

Κατά την διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής ο ρόλος των Ανωγείων ήταν ιδιαίτερα σημαντικός. Το 1941 ιδρύθηκε στα Ανώγεια, ηΕπιτροπή Απελευθερωτικής Δράσης. Τα Ανώγεια ήταν ένας από τους βασικούς πυρήνες της Αντίστασης στην Κρήτη. Έπειτα από την απαγωγή του Στρατηγού Κραίπε στην περιοχή των Ανωγείων, ο διοικητής και φρούραρχος της Κρήτης Χ.Μίλλερ, στις13 Αυγούστου1944, διέταξε την ισοπέδωση του χωριού και την εκτέλεση κάθε άρρενος Ανωγειανού. Από το 1941 έως την απελευθέρωση της Κρήτης έχασαν τη ζωή τους πάνω από 100 κάτοικοι.

ΤΟΠΩΝΥΜΙΟ

Η ονομασία τους οφείλεται στην τοποθεσία που είναι χτισμένα δηλαδή σε ανώγειο μέρος ή διαφορετικά στη Άνω-γη.

ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ

Στην περιοχή φούρνοι 12χλμ νότια των ανωγείων βρίσκεται ο Ναός του Αγίου Υακίνθου που εορτάζει στις 3 Ιουλίου που πραγματοποιούνται κάθε χρόνο τα Υακίνθεια. Στην κεντρική πλατεία των Ανωγείων, που ονομάζεται Αρμί, βρίσκεται ο ναός του Αγίου Ιωάννη, με τοιχογραφίες του 14ου αιώνα. Στην πλατεία Μεϊντάνι υπάρχει ο ναός τού Αγίου Γεωργίου. Επίσης στην πλατεία Λιβάδι υπάρχει η εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.