Πάνω από το χωριό δεσπόζει το περίφημο δάσος του Ρούβα.

Το χωριό ανήκει στο δήμο Γόρτυνα και η τοπική κοινότητα απαρτίζεται από τα χωριά Απομαρμά, Καρδαμιανά, Μαστραχιανά, Ράπτης, Τζανιανά και Ψαλίδα (πλέον ακατοίκητο). Η κοινότητα έχει συνολικά 1440 κατοίκους, με την Γέργερη να έχει τους 1241. Η κτηνοτροφία και η γεωργία είναι οι κύριες ασχολίες των κατοίκων της περιοχής. Οι γυναίκες της Γέργερης έχουν δημιουργήσει ένα συνεταιρισμό, ο οποίος παρασκευάζει και τυποποιεί διάφορα τοπικά προϊόντα.

Το κεφαλοχώρι βρίσκεται περίπου 40 χλμ από την πόλη του Ηρακλείου, σε υψόμετρο 520μ. Η νότια πορεία από το χωριό, στο δρόμο προς Ζαρό ή Καμάρες, οδηγεί στον Ψηλορείτη.

Τμήματα ρωμαϊκού υδραγωγείου, από το οποίο υδρευόταν η αρχαία Γόρτυνα, σώζονται ακόμα κοντά στο χωριό στην μεγάλη πηγή Φουντάνα. Άλλωστε, ακόμα και σήμερα η περιοχή είναι γνωστή για τα άφθονα νερά της.

Μάλιστα, από τον 15ο αιώνα και μετά άρχισαν να χτίζονται νερόμυλοι στην ευρύτερη περιοχή. Επίσης, υπάρχουν πολλές βρύσες καθώς και μια φυσική λίμνη δίπλα σε μια λιμνοδεξαμενή. Οι νερόμυλοι και οι βρύσες έχουν αναστηλωθεί και αποτελούν μέρος των “δρόμων του νερού”.

Στο χωριό βρίσκουμε ακόμα το Ανοιχτό Μουσείο Ελιάς και το μουσείο φυσικής ιστορίας.

ΙΣΤΟΡΙΑ

Η πρώτη γραπτή μνεία του χωριού γίνεται στον Καστροφύλακα, το 1583, με την ονομασία Giergeri .

Το 1834 στο χωριό ζούσαν 41 χριστιανικές και 4 τουρκικές οικογένειες και το 1881 είχε 619 Χριστιανούς και 6 Τούρκους κατοίκους. Στη θέση Μάη Βρύση, οι Τούρκοι γιόρταζαν την Πρωτομαγιά και οι γιορτές διαρκούσαν τρεις ημέρες. Εκείνες τις μέρες σταματούσε η επικοινωνία με τα χωριά της Απάνω Ρίζας. Στην ίδια θέση μεταπολεμικά ιδρύθηκαν μαθητικές κατασκηνώσεις.

Οι υπόλοιποι οικισμοί αναφέρονται στις κατά καιρούς απογραφές. Έτσι, τα Απομαρμά αναφέρονται σε συμβόλαιο του 1302 ως Pomarma. Στην απογραφή του Καστροφύλακα αναφέρεται Appomarma με 73 κατοίκους το 1583. Στην ίδια απογραφή βρίσκουμε το Ράφτη.

ΤΟΠΩΝΥΜΙΟ

Η ονομασία του χωριού είναι προελληνική.

ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ

Πολιούχος της Γέργερης είναι ο Άγιος Γεώργιος, ο οποίος γιορτάζει στις 3 Νοεμβρίου. Στο χωριό υπάρχουν οι εκκλησίες του Αγίου Στυλιανού, της Υπαπαντής, της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος και του Προφήτη Ηλία, που βρίσκεται στο κέντρο του χωριού και έχει πανοραμική θέα προς τη Μεσαρά. Σε κοντινή απόσταση βρίσκεται και η εκκλησία της Παναγίας Κεράς ή Χανουτιά. Η εκκλησία της Παναγίας της Κεράς είναι διακοσμημένη με τοιχογραφίες του 15ου αιώνα, οι οποίες είναι καπνισμένες, καθώς στο σημείο εκτελέστηκαν 25 κάτοικοι του χωριού από Γερμανούς.

Επίσης, στο δάσος του Ρούβα βρίσκεται το γραφικό ξωκλήσι του Αγίου Ιωάννη, που θεωρείται προστάτης των βοσκών και γιορτάζει στις 23 Σεπτεμβρίου.

Στον οικισμό Ράπτη βρίσκονται τα ξωκλήσια της Αγίας Φωτεινής και των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης.

Τέλος, στην Ψαλίδα υπάρχει το ξωκλήσι του Τιμίου Σταυρού.

ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ

Στην Γέργερη διοργανώνονται πληθώρα πολιτιστικών εκδηλώσεων, στην προσπάθεια των κατοίκων να διατηρήσουν ζωντανά τα ήθη και τα έθιμα της περιοχής.

Στις 3 Νοεμβρίου διοργανώνεται πανηγύρι προς τιμή του Αγίου Γεωργίου Μεθυστή. Οι κάτοικοι ανοίγουν για πρώτη φορά τα βαρέλια με το νέο κρασί και γιορτάζουν στη χάρη του πολιούχου.

Επίσης, στις 23 Σεπτεμβρίου, στην γιορτή του Αη Γιαννιού του Ρούβα, πραγματοποιείται ένα από τα σημαντικότερα ποιμενικά πανηγύρια της Κρήτης, με την συμμετοχή πολλών κτηνοτρόφων του Ψηλορείτη, που κατασκηνώνουν από τα προηγούμενα βράδια κάτω από τους πρίνους. Εκείνες τις μέρες κάθε πρίνος έχει το δικό του χοροστάσι και τη δική του καντάδα.

Στο χωριό γίνεται πανηγύρι και την ημέρα της Υπαπαντής, στις 2 Φεβρουαρίου.

Αποκριγιώματα στο Ρούβα

Την Καθαρά Δευτέρα διοργανώνεται η σημαντικότερη ίσως εκδήλωση που λαμβάνει χώρα στη Γέργερη τα Αποκριγιώματα στο Ρούβα.

Η εκδήλωση έχει γίνει θεσμός και αποτελείται από σειρά δρώμενων τα οποία έχουν τη ρίζα τους στα έθιμα της περιοχής. Η γιορτή λαμβάνει χώρα στον κεντρικό δρόμο του χωριού και εκτός των άλλων περιλαμβάνει άφθονο κρασί, πλούσια εδέσματα και ολοήμερο κρητικό γλέντι.

Τα χαρακτηριστικότερα δρώμενα που αναπαριστώνται είναι η κηδεία, το όργωμα-σπορά, ο γάμος, τα μουτζουρώματα και ο αρκουδίστικος χορός.

Το σημαντικότερο στοιχείο της εκδήλωσης είναι η συμμετοχή συγκροτημάτων από άλλες περιοχές της Ελλάδας ή του εξωτερικού με παρόμοια παράδοση, προκειμένου να παρουσιάσουν τα δικά τους έθιμα και να υπάρχει έτσι ένα είδος πολιτισμικής ανταλλαγής και επικοινωνίας.