Ο όμορφος οικισμός είναι χτισμένος ανάμεσα σε ελαιώνες, αμπελώνες και οπωροφόρα δέντρα. Στον παρελθό ήταν γνωστό για την παραγωγή εξαιρετικής ποιότητας κερασιών.

Στην ευρύτερη περιοχή του Πανασού υπάρχει μία ελιά που έχει ανακηρυχθεί ως μνημειακή από το Σύνδεσμο Ελαιοκομικών Δήμων Κρήτης. Πρόκειται για μια χοντροελιά, εμβολιασμένη σε υποκείμενο αγριελιάς, με όμορφο ανάγλυφο κορμό. Η ρίζα του δέντρου έχει διάμετρο 4,5 μ και περίμετρο 12 μέτρα.

Στα ανατολικά του χωριού βρίσκεται το σπήλαιο των Μποροθιανών, το οποίο δεν έχει αξιοποιηθεί ακόμα.

Οι 179 κάτοικοι του χωριού ασχολούνται κυρίως με την γεωργία.

ΙΣΤΟΡΙΑ

Στις θέσεις Λενικά και Λουτρά υπάρχουν λείψανα αρχαίων κτιρίων για να θυμίζουν την αιωνόβια ιστορία της περιοχής. Μάλιστα, στην θέση Λουτρα, σε απόσταση 500 μ από το χωριό, υπάρχει θειούχος πηγή, με την ονομασία Βρωμολίμνη, της οποίας το νερό διοχετευόταν με υδραγωγείο. Ακόμα σώζονται ίχνη από αυτό το υδραγωγείο.

Η πρώτη γραπτή αναφορά του χωριού γίνεται σε συμβόλαιο του 1280.

Οι κάτοικοι του χωριού έλαβαν μέρος ενεργά στην Κρητική Επανάσταση του 1866 και αγωνίστηκαν στην Εθνική Αντίσταση.

ΤΟΠΩΝΥΜΙΟ

Υπάρχουν αρκετές εκδοχές για την προέλευση του ονόματος του χωριού.

Η πρώτη υποστηρίζει ότι το όνομα είναι προελληνικό και προέρχεται από αρχαία πόλη με το ίδιο όνομα.

Η δεύτερη αφορά ένα θρύλο για δύο νεαρούς άρχοντες που ονομάζονταν Παν και Άσος και παρότι αγάπησαν την ίδια γυναίκα παρέμειναν φίλοι (βλ. μύθοι)

Τέλος, πιστεύεται ότι η ονομασία έχει σχέση με τη λατρεία του Πανός, θεού των βοσκών της ύστερης αρχαιότητας και με τον Ασιο ποταμό, που πηγάζει από τους λόφους του χωριού.

ΜΥΘΟΙ

Ο μύθος του χωριού αφορά την προέλευση του ονόματος του. Όπως γράφει ο Μανώλης Πεπονάκης, στο βιβλίο του “Το χωριό μου”, που αφορά τον Πανασό, “στο χωριό δόθηκε το όνομα δύο αρχοντόπουλων τα οποία λέγονταν Παν και Ασός. Ο άρχοντας της Απολλωνίας (στη θέση Πατέλες του σημερινού Πρινιά), είχε ένα γιο, που λεγόταν Παν. Ένα άλλο αρχοντόπουλο από τη Γόρτυνα ονομαζόταν Ασός. Και οι δυο αγάπησαν την κόρη του άρχοντα της πόλης. Η κόρη όμως δεν ήθελε να πικράνει ούτε τον ένα, ούτε τον άλλο, γιατί αγαπούσε και τους δύο. Έτσι τα δυο παλληκάρια αποφάσισαν να λύσουν τη διαφορά τους με μονομαχία.

Όταν ήταν έτοιμοι να χτυπηθούν, η αρχοντοπούλα και δεν τους άφησε να μονομαχήσουν. Ωστόσο, για να μην τους πικράνει έμεινε ανύπαντρη. Τα παλληκάρια μιμήθηκαν το παράδειγμά της και δεν παντρεύτηκαν. Πριν φύγουν από τον τόπο της αγαπημένης τους, έδωσαν στην περιοχή του λεκανοπεδίου το όνομά τους, για να δείχνει αιώνια την αδελφοσύνη τους”.

ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ

Στον Πανασό υπάρχουν οι εκκλησίες του Αγίου Γεωργίου, της Αγίας Παρασκευής, του Σωτήρος, της Παναγίας, του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου και του Αγίου Νεκτάριου.

ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ

Το χωριό εορτάζει στις 26 Ιουλίου, την ημέρα της Αγίας Παρασκευής και της Παναγίας, στις 8 Σεπτεμβρίου. Επίσης την τελευταία Κυριακή του Μάη πραγματοποιείται η εορτή των κερασιών.