Κάθε κομμάτι της πρωτεύουσας της νήσου, του Ηρακλείου, αντανακλά κι ένα διαφορετικό πολιτισμό από εκείνους που ήκμασαν κατά το πέρασμα των αιώνων. Κάθε περιοχή της πόλης σε ταξιδεύει και σε άλλη εποχή. Από το Βυζάντιο μέχρι την Ενετοκρατία και από την Οθωμανική κατοχή μέχρι την σύγχρονη εποχή.

Η πόλη του Ηρακλείου είναι η μεγαλύτερη της Κρήτης και αποτελεί εκτός των άλλων το εμπορικό και επιστημονικό κέντρο του νησιού. Ο πληθυσμός του έπειτα και από την συνένωση με τους δήμους Νέας Αλικαρνασσού, Γοργολαΐνης, Τεμένους και Παλιανής, ανέρχεται στους 173.993 κατοίκους, σύμφωνα με την απογραφή του 2011.

Το Ηράκλειο έχει χαρακτηριστεί από πολλούς σαν μια μικρή Αθήνα. Μια τσιμεντούπολη, με κυκλοφοριακό πρόβλημα και οτιδήποτε άλλο αρνητικό μπορεί κανείς να της προσδώσει. Ο χαρακτηρισμός ίσως έχει βάση αλήθειας όμως όμορφα σημεία και περιοχές τις πόλεις ξεφυτρώνουν ανέλπιστα μπροστά σου κάνοντας τους επικριτές του να σιωπούν.

Ξεκινώντας από το λιμάνι συναντάμε, το σήμα κατατεθέν του Ηρακλείου, το μεσαιωνικό φρούριο Κούλε. Ο Κούλες προστάτευε επί αιώνες την πολιτεία. Το φρούριο στις μέρες μας χρησιμοποιείται περιστασιακά για καλλιτεχνικούς σκοπούς, ωστόσο τα τελευταία χρόνια παραμένει κλειστό για λόγους αναστήλωσης.

Στο παλιό Ενετικό λιμάνι, απέναντι σχεδόν από το φρούριο Κούλε, σώζονται σήμερα τμήματα από τα ενετικά νεώρια. Τα νεώρια ήταν χώροι όπου κατασκευάζονταν, επισκευάζονταν ή φυλάσσονταν τα ενετικά πλοία. Αρχικά, τα νεώρια ήταν ανοικτά από την πλευρά της θάλασσας και είχαν μήκος 50μ, πλάτος 9μ ύψος 10μ. Μεταξύ τους επικοινωνούσαν με τοξωτά ανοίγματα και έκλειναν με θυρόφυλλα από καδρόνια.

Περπατώντας την 25ης Αυγούστου, τον δρόμο που ενώνει την παραλιακή στο ύψος του Κούλε με το κέντρο, συναντάμε ένα από τα σπουδαιότερα και ομορφότερα μνημεία της πόλης, την Λότζια. Το κτίριο της Λότζια υπήρξε Λέσχη του Δούκα και των αξιωματούχων της Κρήτης. Σήμερα, στεγάζεται το δημαρχείο. Το κτίριο χρονολογείται από τον 14ο αιώνα και την τελική μορφή του την πήρε τον 17ο. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι πήρε το βραβείο EUROPA NOSTRA, ως το πιο καλά αναπαλαιωμένο και συντηρημένο ευρωπαϊκό μνημείο της χρονιάς του 1987.

Νοτιότερα της Λότζιας συναντάμε την Βασιλική του Αγίου Μάρκου. Το κτίριο κατασκευάστηκε το 1239 και αποτέλεσε Καθεδρικό Ναό της Κρήτης. Σήμερα στον χώρο αυτό φιλοξενείται η δημοτική πινακοθήκη Ηρακλείου.

Σχεδόν απέναντι από την Βασιλική του Αγίου Μάρκου βλέπουμε την κρήνη Μοροζίνι ή όπως είναι περισσότερο διαδεδομένα, τα “Λιοντάρια”. Το σιντριβάνι με τα 4 λιοντάρια που από το στόμα τους αναβλύζει νερό φτιάχτηκε στις πρώτες δεκαετίες του 17ου αιώνα από τον Φραγκίσκο Μοροζίνι.

Πηγαίνοντας λίγα μέτρα νοτιοδυτικά συναντάμε επί της Αγίου Μηνά τον Μητροπολιτικό Ναό, από τον οποίο πήρε το όνομα της ο οδός. Ο Άγιος Μηνάς είναι προστάτης του Ηρακλείου και κατά την Τουρκοκρατία διέσωσε τους Χριστιανούς από την σφαγή. Ο μεγαλοπρεπείς ναός χτιζόταν για 30 χρόνια και εγκαινιάστηκε το 1896. Παραπλεύρως βρίσκεται το μικρό εκκλησάκι του Αγίου Μηνά με εξαίσιες τοιχογραφίες και εικόνες μεγάλων ζωγράφων.

Στην πλατεία που βρίσκεται ο ναός του Αγίου Μηνά, είναι χτισμένο και το μεσαιωνικό μοναστήρι της Αγίας Αικατερίνης. Το μοναστήρι διετέλεσε κρητικό πανεπιστήμιο του Μεσαίωνα και από αυτό αποφοίτησαν μεγάλοι ευρωπαίοι καλλιτέχνες, φιλόσοφοι, εκκλησιαστικοί πατέρες, ποιητές και συγγραφείς. Στην Αγία Αικατερίνη φυλάσσεται σήμερα μια μεγάλη και σπουδαία συλλογή της κρητικής αγιογραφίας.

Την παλιά πόλη του Ηρακλείου την αγκαλιάζουν ακόμα και σήμερα τα ενετικά τείχη που σε αλλοτινές εποχές την προστάτευαν από τους εχθρούς. Το Ηράκλειο υπήρξε η πιο καλά οχυρωμένη πόλη της Μεσογείου. Μάλιστα, οι Τούρκοι προσπαθούσαν επί 25 χρόνια να εισβάλουν στην πόλη χωρίς κανένα αποτέλεσμα. Η εισβολή έγινε έπειτα από την προδοσία ενός Βενετσιάνου που τους έβαλε μέσα από μυστική είσοδο.

Κομμάτι των τοιχών είναι και η γνωστή Χανιώπορτα. Νοτιοανατολικά της Χανιώπορτας, σε μικρή απόσταση, βρίσκεται ο προμαχώνας του Μαρτινέγκο, όπου έχει θαφτεί ο Κρητικός συγγραφέας Νίκος Καζαντζάκης.Αξίζει μια βόλτα δίπλα ή πάνω στα τείχη του Ηρακλείου.

ΙΣΤΟΡΙΑ

Το Ηράκλειο κατά την διάρκεια της Μινωικής εποχής φαίνεται να αποτελούσε λιμάνι της Κνωσού. Ο Στράβων αναφέρει σε κείμενα του, τον 1ο αιώνα μ.Χ ,το λιμάνι της Κνωσού το Ηράκλειον.

Η πόλη χτίστηκε τον 9ο αιώνα μ.Χ., όταν οι Άραβες κατέλαβαν την Κρήτη και ίδρυσαν στο σημείο που βρίσκεται σήμερα το Ηράκλειο την νέα πόλη που ονόμασαν Κάστρο του Χάνδακος. Στη συνέχεια, τον 10ο αιώνα, οι Βυζαντινοί ανέκτησαν τον έλεγχο του νησιού ως τις αρχές του 13ου αιώνα.

Τον 14ο αιώνα ο Χάνδακας αγοράζεται από τους Ενετούς. Η διάρκεια της κατοχής τους διηρκεσε περίπου τεσσερισήμισι αιώνες. Την περίοδο αυτή, το Ηράκλειο γνώρισε μεγάλη εμπορική και αρχιτεκτονική ανάπτυξη, ενώ άνθισε και ο χώρος των τεχνών.

Το 1669 οι Ενετοί παρέδωσαν την πόλη στους Τούρκους, έπειτα από πολυετή πολιορκία. Οι Κρητικοί επαναστάτησαν κατά του Οθωμανικού ζυγού και κατάφεραν να ελευθερωθούν το 1898.

Η Κρήτη ενώθηκε με την υπόλοιπη Ελλάδα το 1912.

ΤΟΠΩΝΥΜΙΟ

Το Ηράκλειο ονομάστηκε έτσι προς τιμήν του Ηρακλή. Σύμφωνα με τον έβδομο άθλο του, ο Ηρακλής αιχμαλώτησε τον άγριο ταύρο, ο οποίος κατέστρεφε την Κρήτη.