• ΤοποθεσίαΟρεινό χωριό του Δήμου Γόρτυνας, 35 χλμ. νότια από το Ηράκλειο
• Υψόμετρο 640 μέτρων
• ΙστορίαΠρώτη αναφορά το 1248, οικισμός με παρουσία σε τουρκικές και ενετικές απογραφές
• ΕκκλησίεςΆγιοι Απόστολοι Πέτρος και Παύλος, ξωκλήσια Αγίου Παντελεήμονα, Παναγίας, Αγίου Γεωργίου

Τα Άνω Μούλια είναι ένα γραφικό ορεινό χωριό του Δήμου Γόρτυνας, χτισμένο αμφιθεατρικά σε υψόμετρο 640 μέτρων, προσφέροντας εκπληκτική πανοραμική θέα στην εύφορη πεδιάδα της Μεσαράς. Βρίσκεται μόλις 35 χιλιόμετρα από το Ηράκλειο και αποτελεί έναν γαλήνιο προορισμό με περίπου 500 κατοίκους.

Τα Άνω Μούλια έχουν μακρά ιστορία, με την πρώτη αναφορά να γίνεται ήδη από το 1248. Το χωριό εμφανίζεται σε διάφορα έγγραφα και απογραφές, όπως στην τουρκική απογραφή του 1671, όταν καταγράφηκαν 60 χαράτσια (υπόδουλοι που πλήρωναν κεφαλικό φόρο). Το 1881 τα Άνω Μούλια ανήκαν στον Δήμο Ζαρού και ονομάζονταν απλώς Μούλια, με 78 χριστιανούς και 98 μουσουλμάνους κατοίκους. Το όνομα άλλαξε σε Άνω Μούλια το 1940. Μέχρι το 1998 ήταν κοινότητα, ενώ το 1928 είχε καταγραφεί ως αγροτικός δήμος με 295 κατοίκους.

Πολιούχοι του χωριού είναι οι Άγιοι Απόστολοι Πέτρος και Παύλος, σε μία εκκλησία με ερείπια τοιχογραφιών του 12ου-13ου αιώνα. Υπάρχουν επίσης τα ξωκλήσια του Αγίου Παντελεήμονα, της Παναγίας, του Αγίου Γεωργίου, της Ζωοδόχου Πηγής, του Αγίου Θεοδώρου και της Ανάληψης. Ειδική αναφορά γίνεται στον ναό των Τριών Νεομαρτύρων (Απόστολος, Δημήτριος, Ζαχαρίας) που μαρτύρησαν κατά την περίοδο των Τουρκοκρατιών και τιμώνται με ξεχωριστή πανήγυρη.

Ο ναός των Τριών Νεομαρτύρων βρίσκεται βόρεια του χωριού, σε μια καταπράσινη έκταση 4 στρεμμάτων. Οι Τρεις Νεομάρτυρες, που μαρτύρησαν κατά την περίοδο 1866-1878, βρήκαν φρικτό θάνατο επειδή αρνήθηκαν να αλλαξοπιστήσουν στους Τούρκους. Μετά τον μαρτυρικό θάνατό τους, εμφανίστηκαν διάφορα σημάδια της αγιότητάς τους. Ένα από τα πιο εντυπωσιακά ήταν τα τρία φώτα που εμφανίζονταν στο σημείο της ταφής τους, αλλά και ένα αγίασμα με θεραπευτικές ιδιότητες που βρέθηκε αργότερα στον ναό, μετά από αποκαλυπτικό όνειρο.