Η ιστορική Χώρα των Σφακίων βρίσκεται στις νότιες ακτές της Κρήτης, περίπου 75 χλμ νοτιοανατολικά από την πόλη των Χανίων.

Τα Σφακιά υπήρξαν πάντα μια ανυπότακτη, στους εκάστοτε κατακτητές, περιοχή. Τα επιβλητικά και τραχιά βουνά των Λευκών Ορέων, τα πολλά φαράγγια που περικυκλώνουν τον τόπο καθώς και η φυσική προστασία από το Λυβικό Πέλαγος υπήρξαν σύμμαχοι των ντόπιων.

Στο δήμο Σφακίων βρίσκεται το γνωστό φαράγγι της Σαμαριάς (ξεκινάει από τον Ομαλό και καταλήγει στην Αγία Ρούμελη), καθώς και τα φαράγγια του Κλάδου (ξεκινάει από το χωριό Δωματά), το φαράγγι της Ελυγιάς (ξεκινάει από το χωριό Άγιος Ιωάννης και καταλήγει στη Σελούντα), της Αράδαινας (από το ομώνυμο χωριό), το Σφακιανό, της Ίμπρου (ξεκινάει από το ομώνυμο χωριό και καταλήγει στις Κομιτάδες), του Ασφένδου (ξεκινάει από το ομώνυμο χωριό και καταλήγει στα Κολοκάσια), του Ίλιγγα ή Κάβη (ξεκινάει από την Ανώπολη και καταλήγει στην παραλία Ίλιγγα) και του Καλλικράτη (από το ομώνυμο χωριό).

Ο δήμος Σφακίων περιλαμβάνει τα χωριά Χώρα Σφακίων, Ανώπολη, Άγιος Ιωάννης, Αγία Ρούμελη, Ασφένδου, Λουτρό, Πατσιανός, Σκαλωτή, Ίμπρος, Ασκύφου και Φραγκοκάστελλο.

Οι λιγοστοί κάτοικοι της Χώρας (περίπου 300) ασχολούνται με τον τουρισμό, την αλιεία, την γεωργία και την κτηνοτροφία. Στον οικισμό υπάρχουν ταβέρνες, καφετέριες, μίνι μάρκετ, κρεοπωλείο και φούρνος καθώς και βασικές υποδομές όπως βενζινάδικο, φαρμακείο, ΑΤΜ, κ.ά. Καθημερινά φεύγουν λεωφορεία με προορισμό τα Χανιά. Επίσης, από την Χώρα των Σφακίων σαλπάρουν τα καραβάκια που πηγαίνουν στην Αγία Ρούμελη, στο Λουτρό και στο νησί της Γαύδου.

Επιπλέον, από την Χώρα των Σφακίων ξεκινάει το ευρωπαϊκό μονοπάτι Ε4, που περνάει από το Λουτρό και καταλήγει στην Αγία Ρούμελη. Εκτός από την πεζοπορία στο Ε4 και τα φαράγγια της περιοχής, ο επισκέπτης μπορεί να απολαύσει το μπάνιο του σε μία από τις όμορφες παραλίες της Χώρας.

Καθ’ οδόν προς τη Χώρα των Σφακίων μπορείτε να σταματήσετε στην άκρη του δρόμου και να αγναντέψετε στα ανατολικά το Φραγκοκάστελο, στα δυτικά τον οικισμό των Σφακίων ενώ δυτικότερα, αγκαλιασμένα από το Λυβικό πέλαγος, ξεφυτρώνουν τα νησάκια Γαυδοπούλα και Γαύδος.

Φτάνοντας στα Σφακιά συναντάμε την πάνω γειτονιά με τα ερείπια του ενετικού φρουρίου Σφακία, να θυμίζουν το πέρασμα των Ενετών από τον τόπο ετούτο. Συνεχίζοντας, φτάνουμε στο πάρκινγκ. Αφήνουμε το αυτοκίνητο και συνεχίζουμε πεζοί την εξερεύνηση. Ανατολικά βρίσκεται ο δρόμος που οδηγεί στο παλιό λιμάνι που αγκυροβολούν τα πλοία που συνδέουν τα Σφακιά με τις γύρω περιοχές. Δυτικά βρίσκεται ο πλακόστρωτος παραλιακός πεζόδρομος με τα καταστήματα, τα ταβερνάκια και τις καφετέριες. Ανηφορίζοντας σε κάποιο από τα στενά, βρισκόμαστε μέσα στην Χώρα συναντάμε τα γραφικά παλιά αρχοντικά.

ΠΑΡΑΛΙΕΣ ΣΦΑΚΙΩΝ

Μέσα στην Χώρα των Σφακίων, στο μικρό καινούριο λιμάνι που αγκαλιάζει τον οικισμό, κάτω από τα καταστήματα, βρίσκεται μια μικρή παραλία. Ωστόσο, η βασική παραλία βρίσκεται δυτικά από το λιμανάκι και ονομάζεται Βρύση. Η εν λόγω οργανωμένη παραλία είναι με άμμο και βοτσαλάκι.

Αν είστε διατεθειμένοι να κάνετε λίγα χιλιόμετρα δυτικά και ανατολικά του οικισμού θα συναντήσετε αρκετές παραλίες. Δυτικά συναντάμε τις παραλίες του Ίλιγγα των Γλυκών νερών, των Περιβολακίων και του Τίμιου Σταυρού, ενώ ανατολικά του Αγίου Χαράλαμπου, του Σφακιανού Αμμούδι, της Φυλακής και τα Πλακάκια. Σημειώνουμε ότι οι ανατολικές παραλίες, Σφακιανό Αμμούδι, Άγιος Χαράλαμπος και Φυλακή, που βρίσκονται δίπλα από το ξενοδοχείο γυμνιστών Βριτομάρτις αποτελούν «αναγνωρισμένες» παραλίες γυμνιστών.

Οι παραλίες των γυμνιστών ξεκινούν περίπου 1,5χλμ μετά την Χώρα των Σφακίων. Πρόκειται για μερικούς συνεχόμενους κόλπους, με τον πρώτο από αυτούς να ονομάζεται Σφακιανό Αμμούδι. Το Σφακιανό Αμμούδι ενώνεται με τον οικισμό με ένα κακό χωματόδρομο κι ίσως να ήταν καλύτερα να φτάσετε σε αυτήν πεζοί. Η παραλία αποτελείται από μικρό βοτσαλάκι ενώ ένα από τα χαρακτηριστικά της είναι οι πολλές και αξιοθαύμαστες σπηλιές που βρίσκονται στις άκρες και πίσω από την παραλία. Γνωστότερη όλων είναι η σπηλιά της Φώκιας, την οποία χρησιμοποιούν οι φώκιες σαν φωλιά.

Λίγα μέτρα ανατολικότερα, ακολουθώντας ένα μονοπάτι, βρίσκουμε τον ναό του Αγίου Χαραλάμπου, που δεσπόζει μέσα σε μία σπηλιά. Δίπλα βρίσκεται η ομώνυμη παραλία. Άλλος τρόπος πρόσβασης είναι μέσω του ασφαλτοστρωμένου δρόμου που ενώνει την Χώρα των Σφακίων με το ξενοδοχείο Βριτόμαρτις. Η παραλία είναι οργανωμένη και αποτελείται από ψιλό βότσαλο.

Συνεχίζοντας και φτάνοντας πολύ κοντά στο ξενοδοχείο για γυμνιστές Βριτόμαρτις, βρίσκεται η παραλία της Φυλακής. Η πρόσβαση με το αυτοκίνητο είναι εύκολη, μέσω ασφαλτοστρωμένου δρόμου. Η παραλία της Φυλακής απέχει περίπου 3χλμ από την Χώρα των Σφακίων και έχει βότσαλο και σε κάποια σημεία βράχια. Στη Φυλακή υπάρχουν ομπρέλες και μια καντίνα για να προμηθευτείτε τα απαραίτητα. Κοντά υπάρχει και μία ταβέρνα αποκλειστικά για γυμνιστές.

Περίπου 100 μ ανατολικά της Φυλακής, στην έξοδο του Σφακιανού Φαραγγιού, βρίσκεται η περιοχή Πλακάκια με τους μικρούς αλλά όμορφους κόλπους της. Οι παραλίες είναι με ψιλό βότσαλο και κάποιες από αυτές βρίσκονται μέσα σε σπηλιές.

Κατευθυνόμενοι δυτικά από την Χώρα των Σφακίων, περίπου σε 1,5 χλμ, συναντάμε την μαγευτική παραλία του Ίλιγγα, με την χοντρή ιριδίζουσα άμμο και τα καταγάλανα νερά. Η παραλία βρίσκεται στο τέλος του φαραγγιού Καβή ή Ίλιγγα. Σκιά προσφέρουν οι βράχοι της περιοχής, καθώς οι παραλία δεν είναι οργανωμένη. Ωστόσο, στην περιοχή υπάρχει ταβέρνα και ενοικιαζόμενα δωμάτια. Ανατολικά υπάρχει και μία δεύτερη παραλία που η πρόσβαση σ’ αυτήν γίνεται αποκλειστικά με βάρκα.

Στην περιοχή Περβολακίων, κοντά στο Λουτρό, συναντάμε δύο απομονωμένους κόλπους και την παραλία του Τίμιου Σταυρού. Οι συνεχόμενοι κόλποι έχουν βότσαλο και πέτρες και δεν υπάρχει σ’ αυτές σκιερό μέρος. Για να πάτε στις παραλίες θα πρέπει είτε να περπατήσετε είτε να φτάσετε με βάρκα.

ΙΣΤΟΡΙΑ

Η περιοχή των Σφακίων αναφέρεται για πρώτη φορά κατά την διάρκεια των Αραβικών επιδρομών στην Κρήτη. Μετά την κατάκτηση της Κρήτης από τους Σαρακηνούς Άραβες, το 824 μ.Χ., οι Σφακιανοί αρνήθηκαν να δηλώσουν υποταγή και οργανώθηκαν σε δική τους αυτόνομη κοινότητα με δική τους εξουσία που την ονόμαζαν γερουσία.

Κατά την εκστρατεία του Νικηφόρου Φωκά για την ανακατάληψη της Κρήτης οι Σφακιανοί του προσέφεραν σημαντικές υπηρεσίες και τον ενίσχυσαν στην πολιορκία του Χάνδακα (Ηράκλειο). Μετά την επικράτηση των Βυζαντινών ο αυτοκράτορας Νικηφόρος Φωκάς επέτρεψε στους Σφακιανούς να διατηρήσουν την τοπική τους διακυβέρνηση και τους παραχώρησε προνόμια.

Το 1204 μετά την πρώτη κατάλυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, η Κρήτη πέρασε σε Βενετικό έλεγχο οπού παρέμεινε μέχρι το 1669. Στο διάστημα αυτό σημειώθηκαν τουλάχιστον 27 επαναστάσεις στην Κρήτη. Πολλές από αυτές ξεπήδησαν από την περιοχή των Λευκών Ορέων, την περιοχή οπού δρούσαν οι Σφακιανοί. Η περιοχή των Σφακίων έμεινε έξω από τον άμεσο έλεγχο των Βενετών.

Κατά την διάρκεια της Τουρκοκρατίας οι Σφακιανοί έδωσαν σκληρές μάχες για να αποτινάξουν το ζυγό των κατακτητών. Η μισή σχεδόν στρατιωτική δύναμη των επαναστατημένων Κρητικών προερχόταν από τα Σφακιά.

Μετά την απελευθέρωση της Κρήτης και την ενσωμάτωσή της στο ελληνικό κράτος η περιοχή των Σφακίων αποτέλεσε επαρχία ενώ από το 1998 αποτελεί διευρυμένο δήμο.

ΤΟΠΩΝΥΜΙΟ

Υπάρχουν διάφορες εκδοχές για την προέλευση του τοπωνυμίου Σφακιά. Σύμφωνα με την πρώτη προέρχεται από το «Σφαξ» που σημαίνει φαράγγι και δόθηκε λόγω των πολλών φαραγγιών που υπάρχουν στην ευρύτερη περιοχή.

Άλλη εκδοχή αναφέρει ότι αρχικά λεγόταν Σφηκιά και το τοπωνύμιο προήλθε από παραφθορά.

Τέλος, κάποιοι υποστηρίζουν ότι προήλθε από το φυτό σφάκα.