• Τοποθεσία30 χλμ νοτιοανατολικά από το Ηράκλειο
• Υψόμετρο340 μ
• Κάτοικοιπερίπου 1500
• Χαρακτηριστικόαποτελεί μητροπολιτικό κέντρο αγγειοπλαστικής
• Ιστορίαχρονολογείται από το 1379 και αποτέλεσε φέουδο της οικογένειας Κορνάρου κατά τη Βενετοκρατία
• Εκκλησίεςέξι εκκλησίες και επτά ξωκλήσια
• Εκδηλώσεις"Γιορτή του Θραψανιώτη Αγγειοπλάστη", το πανηγύρι του Τιμίου Σταυρού και το Θραψανιώτικο Καρναβάλι

Μόλις 30χμ νοτιοανατολικά του Ηρακλείου βρίσκεται το μητροπολιτικό κέντρο της αγγειοπλαστικής στην Κρήτη, το Θραψανό. Ο οικισμός ανήκει στον δήμο Μινώα Πεδιάδος και είναι χτισμένο σε υψόμετρο 340μ.

Η ταύτιση του Θραψανού με την αγγειοπλαστική δεν είναι καθόλου τυχαία, αφού μέχρι την δεκαετία του '40 η κύρια ασχολία των κατοίκων του χωριού, και ιδιαίτερα τους καλοκαιρινούς μήνες, ήταν η αγγειοπλαστική.Οι Θραψανιώτες θεωρούνται άξιοι συνεχιστές της μινωικής αγγειοπλαστικής, με τα πιθάρια να αποτελούν το χαρακτηριστικότερο δείγμα της θραψανιώτικης αγγειοπλαστικής. Μάλιστα και σήμερα αρκετοί από τους περίπου 1500 κατοίκους του χωριού έχουν δημιουργήσει εργαστήρια αγγειοπλαστικής, έχοντας καταφέρει με την παραγωγή τους να αναπτύξουν σημαντικά την τοπική οικονομία.Σημαντικό ποσοστό των κατοίκων ασχολείται και με την γεωργία και ειδικότερα με την καλλιέργεια ελιάς και αμπελιών, ενώ τα τελευταία χρόνια αναπτύχθηκε και η καλλιέργεια λουλουδιών.

Αξίζει να επισκεφτείτε το Δημοτικό Σχολείο του χωριού, που όπως λένε οι κάτοικοι αποτελεί το στολίδι του Θραψανού. Το δημοτικό έχει συμπληρώσει 130 χρόνια λειτουργείας, αφού ανεγέρθηκε το 1930, και αποτελεί ένα από τα παλαιότερα σχολεία του νομού Ηρακλείου.

Το χωριό έχει μακρά ιστορία με την πρώτη επίσημη αναφορά του χωριού να γίνεται το 1379 σε έγγραφο του Δουκικού Αρχείου του Χάνδακα, και έπειτα ακολουθούν πολλές με ενδεικτικές την τουρκική απογραφή, την Αιγυπτιακή απογραφή κ.α.Σημαντική στιγμή είναι και η εγκατάσταση της οικογένειας των Νοταράδων, έπειτα από την υποδούλωση της κυρίως Ελλάδας και της Πελοποννήσου.Το Θραψανό αποτελούσε φέουδο της οικογένειας των Κορνάρων, κατά την περίοδο της Βενετοκρατίας. Δεν είναι λίγες οι αναφορές στην συγκεκριμένη περίοδο, καθώς και στην συμπάθεια που έδειχναν οι ντόπιοι στην οικογένεια. Συγκεκριμένα, ο Στέργιος Σπανάκης αναφέρει ότι ο Βενετοκρητικός Ανδρέας Κορνάρος, ο οποίος ήταν φεουδάρχης της περιοχής, "ήταν γνήσιος Κρητικός και στη σκέψη και στα αισθήματα και στην γλώσσα, όπως οι περισσότερες βενετοκρητικές οικογένειες , που ζούσαν τότε στην Κρήτη".Σύμφωνα, μάλιστα, με την διαθήκη που συνέταξε ο Ανδρέας Κορνάρος το 1611, άφηνε το χωριό καθώς και το πολυτελέστατο σπίτι του και μέρος της πλούσιας βιβλιοθήκης του στον αδερφό του Βιτσέντζο Κορνάρο.Κατά την τουρκοκρατία, η περιοχή άνηκε στο φέουδο του Ελχάτζ Αλή, ο οποίος ανάγκασε τους αγγειοπλάστες του Θραψανού να πληρώνουν δεκάτη από τις εισπράξεις τους από την την πώληση των αγγείων, αφού χρησιμοποιούσαν το χώμα από το φέουδο του.

Το όνομα του οικισμού δεν θα μπορούσε να μην σχετίζεται με την φήμη του για την αγγειοπλαστική τέχνη. Αν και υπάρχουν αρκετές εκδοχές για την προέλευση του ονόματος του, αναφέρουμε τις δύο επικρατέστερες με την πρώτη εκδοχή να ισχυρίζεται ότι το Θραψανό προέρχεται από τα ρήματα θραύω και ψήνω, γιατί κατά το ψήσιμο των αγγείων πολλά από αυτά θρίβονταν. Η άλλη εκδοχή είναι ότι προέρχεται από το θλάπω, θλάψω, που σημαίνει ζεσταίνω. Μάλιστα από το συγκεκριμένο ρήμα προέρχεται και το θραψανός που ερμηνεύεται ως ο καμινάρης, δηλαδή εκείνος που ψήνει αγγεία.

Από τις παραδόσεις του χωριού δεν θα μπορούσαν να λείπουν και οι θρύλοι,με τους σημαντικότερος να εξελίσσονται στο πηγάδι που βρίσκεται έξω από την εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου, γνωστή και ως Παναγία Πηγαδιώτισσα. Από το πηγάδι της Παναγιάς Πηγαδιώτισσα έπαιρναν νερό οι κάτοικοι του χωριού. Μάλιστα, δεν ήταν λίγοι εκείνοι που είχαν πέσει μέσα σ’ αυτό. Λέγεται ότι όταν κάποιος έπεφτε μέσα στο πηγάδι εκείνο υπερχείλιζε βγάζοντας έξω τους «απρόσεκτους» σώους και αβλαβείς. Συγκεκριμένες αναφορές γίνονται από τον Αντώνη Μαυραντωνάκη και τον Αγάπιου Λάνδου, με μια ιστορία για τον Ανδρέα Κορνάρο. Ο Αντώνης Μαυραντωνάκης, κάτοικος του χωριού, αναφέρει σε φυλλάδιο τα "Θαύματα της Παναγίας της Πηγαδιώτισσας" ότι σε ηλικία 10 ετών, το 1914, έπεσε στο πηγάδι και εκείνο τον ξέβρασε χωρίς να έχει πάθει το παραμικρό. Όσον αφορά τον Αγάπιο Λάνδο, στο βιβλίο του "Αμαρτωλών Σωτηρία", αναφέρει ότι ο Ανδρέας Κορνάρος δεν πίστευε στα θαύματα μέχρι που είδε με τα μάτια του μια γυναίκα να πέφτει μέσα στο πηγάδι και το νερό να την βγάζει έξω. Η παράδοση λέει ότι, όταν έχτιζαν το πηγάδι, για να για να σταματήσουν τη ροή του νερού, τοποθέτησαν μέσα το εικόνισμα της Παναγίας. Όταν τελικά χτίστηκε, οι κάτοικοι μετέφεραν την εικόνα στην εκκλησία, όμως την άλλη μέρα το εικόνισμα βρέθηκε και πάλι στο πηγάδι.

Σε ένα χωριό που η παράδοση των θρύλων είναι πλούσια δεν θα μπορούσαν να λείπουν και οι νεράιδες. Σύμφωνα με τον μύθο, στις Λιβάδες, κάθε βράδυ οι νεράιδες έστηναν χορό παρασέρνοντας μαζί τους στον ρυθμό όποιον έβρισκαν μπροστά τους. Η γιορτή, όπως λέγεται, κρατούσε μέχρι την ώρα που θα λαλούσε ο πετεινός. Στις Λιβάδες βρίσκεται και μια λίμνη όπου λέγεται ότι οι αγγειοπλάστες έσκαβαν και έπαιρναν χώμα, από το σημείο, για την κατασκευή των αγγείων, δημιουργώντας έτσι την λίμνη Λιβάδα, που σήμερα είναι άμεσα συνυφασμένη με την τέχνη των κατοίκων.

Επίσης, στο Θραψανό μπορεί κανείς να επισκεφτεί έξι εκκλησίες και επτά ξωκλήσια. Αναλυτικότερα στον οικισμό βρίσκονται οι εκκλησίες του Τιμίου Σταυρού, της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, της Παναγιάς της Μεσοχωρήτισσας, της Παναγιάς Πηγαδιώτισσας, του Αγίου Γεωργίου και του Αγίου Αντωνίου.

Στις εκδηλώσεις που λαμβάνουν χώρα στο χωριό εξέχουσα θέση έχει η "Γιορτή του Θραψανιώτη Αγγειοπλάστη" . Κοντά στις 17 Ιουλίου διοργανώνεται τριήμερη έκθεση και μεγάλο γλέντι στο Δημοτικό Σχολείο του χωριού. Επιπλέον, μεγάλο πανηγύρι γίνεται και την παραμονή του Τιμίου Σταυρού, στις 13 Σεπτέμβρη. Τέλος, αν καταφέρετε να πάτε στο χωριό την Κυριακή της αποκριάς σίγουρα θα μπείτε κ εσείς στους ρυθμούς της σάμπας, παρασυρώμενοι από τους καρναβαλιστές, αφού έχει καθιερωθεί πλέον το Θραψανιώτικο Καρναβάλι. Επίσης γιορτή διοργανώνεται και την καθαρά Δευτέρα.