• Τοποθεσία9 χλμ ανατολικά του Μακρύ Γιαλού
• ΝαόςΔίκλιτος, σπηλαιώδης ναός αφιερωμένος στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο και στην Αγία Τριάδα
• ΚτίριαΚελιά μοναχών, ξενώνας, τράπεζα, μαγειρείο, αποθήκες, υδατοδεξαμενή για συλλογή ομβρίων υδάτων
• ΠεριβάλλονΠεριβάλλεται από σπήλαια διαφόρων μεγεθών

Η Μονή Αγίου Ιωάννη του Κάψα βρίσκεται περίπου 9 χλμ. ανατολικά του Μακρύ Γιαλού και δυτικά του εντυπωσιακού φαραγγιού των Περιβολακίων, σε ένα τοπίο φυσικής ομορφιάς και ηρεμίας. Πρόκειται για έναν δίκλιτο σπηλαιώδη ναό, αφιερωμένο στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο και στην Αγία Τριάδα, ο οποίος ξεχωρίζει για την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική του και την ιστορία του. Τα κτίσματα της Μονής είναι χτισμένα σε τέσσερα επίπεδα και περιλαμβάνουν κελιά μοναχών, ξενώνα, τράπεζα, μαγειρείο, φούρνο, αποθήκες και μια μεγάλη υδατοδεξαμενή για τη συλλογή ομβρίων υδάτων, γεγονός που καθιστά τη Μονή έναν σημαντικό αρχιτεκτονικό και ιστορικό προορισμό.

Ο περιβάλλοντας χώρος της Μονής είναι εξίσου εντυπωσιακός, με πλήθος μεγάλων και μικρών σπηλαίων που προσθέτουν στο μυστικιστικό χαρακτήρα της περιοχής. Η Μονή, αν και δεν γνωρίζουμε την ακριβή ημερομηνία ίδρυσής της, έχει στενούς δεσμούς με τον Όσιο Ιωσήφ Γεροντογιάννη, μια μορφή που διαμόρφωσε τη σημερινή της εικόνα. Σύμφωνα με την παράδοση, ο Όσιος Ιωσήφ αναδόμησε το μοναστήρι τον 19ο αιώνα και συνδέθηκε άρρηκτα με την περιοχή, χάρη στην πνευματικότητα και τα θαύματα του.

Ο Όσιος Ιωσήφ Γεροντογιάννης, ή κατά κόσμον Ιωάννης Βιτσέντζος, γεννήθηκε το 1799, σε ένα από τα κελιά της ερειπωμένη μονής, όπου είχαν μεταβεί οι γονείς του Εμμανουήλ και Ζαμπία, για να προστατευτούν από τις τουρκικές επιδρομές. Όταν η κατάσταση ηρέμισε εγκαταστάθηκαν στο χωριό Λιθίνες.Ο Ιωάννης μεγάλωσε, παντρεύτηκε την Καλλιόπη, από την οικογένεια των Γεροντάκηδων και μαζί απέκτησαν τρία παιδιά. Λόγω του ατίθασου χαρακτήρα του κυνηγήθηκε από τους Τούρκους και κατέληξε να ζει με την οικογένεια του στο φαράγγι των Περβολακίων.

Μια μέρα, άφησαν τα παιδιά τους μόνα και κατέβηκαν στα γύρω χωριά της περιοχής. Όταν γύρισαν είδαν το απαθρακωμένο σώμα της μικρής τους κόρης Ειρήνης. Ο Ιωάννης θεώρησε τον θάνατο της κόρης του θεία τιμωρία και στράφηκε στον δρόμο του Θεού, προς άφεσην αμαρτιών.Σύμφωνα με την τοπική παράδοση, στα 42 του χρόνια έπεσε σε βαθύ ύπνο 43 ωρών κι όταν ξύπνησε χαρούμενος και γαλήνιος, είδε γύρω του πλήθος κόσμου και μία παράλυτη γριά, στην οποία άπλωσε το χέρι του, κάτι της ψιθύρισε στο αυτί κι έπειτα εκείνη θεραπεύτηκε. Το θαύμα του έγινε σύντομα γνωστό κι έτσι πλήθος κόσμου κατεύθανε για να τον δει.

Οι Τούρκοι και πάλι δεν έβλεπαν με καλό μάτι τον Γεροντογιάννη και για αυτό βρέθηκε στο σπίτι κάποιου Έλληνα στην Σητεία, μέχρι ο Τούρκος διοικητής αποφασίσει για την τύχη του. Όμως το παιδί του διοικητή αρρώστησε βαριά και ο Ιωάννης το θεράπευσε με αποτέλεσμα να τον αφήσει ελεύθερο και σε ένδειξη ευγνωμοσύνης να του δώσει πολλά δώρα. Ο Γεροντογιάννης, ακούγοντας την συμβουλή του επίσκοπου Ιεράς και Σητείας Ιλαρίων, για να αποφύγει κάποιο νέο περιστατικό με τους Τούρκους που εξακολουθούσαν να μην τον βλέπουν με καλό μάτι, εγκατέλειψε το χωριό και εγκαταστάθηκε, το 1841, στο ερειπωμένο μοναστήρι Κάψα, όπου ξεκίνησε να το αναστηλώνει. Στο μοναστήρι βρίσκονται τα λείψανα του Οσίου.