Αγνά υλικά, βγαλμένα από την εύφορη γη της μεγαλόνησου, συνδυασμένα με ευφάνταστο και περίτεχνο τρόπο, είναι το χαρακτηριστικό της Κρητικής διατροφής, που φημίζεται τόσο για τις υπέροχες γεύσεις της, όσο και για τις ευεργετικές ιδιότητες για την υγεία.

Όταν μιλάμε για κρητική διατροφή αναφερόμαστε στην διατροφή των Κρητών κατά την διάρκεια της δεκαετίας του 1960. Πρόκειται για μία διατροφή που έχει τις ρίζες της από την αρχαιότητα και με διάφορες παραλλαγές έφτασε μέχρι τα σύγχρονα χρόνια. Οι Κρητικοί εκμεταλλευόμενοι τους διατροφικούς θησαυρούς που τους προσέφερε απλόχερα ο ευλογημένος τόπος τους, δημιουργούσαν συνταγές με κύρια συστατικά τους το ελαιόλαδο, τα δημητριακά, τα όσπρια, τα χόρτα, τα βότανα, τα λαχανικά και τους ξηρούς καρπούς. Επίσης, χαρακτηριστικό της κρητικής διατροφής είναι η σπανιότερη κατανάλωση του κόκκινου κρέατος και η συχνότερη, αλλά σε μικρές ποσότητες, κατανάλωση τυροκομικών, αυγών, πουλερικών, ψαριών και αιγοπροβάτων. Τέλος, ένα ποτήρι κόκκινο κρασί συνόδευε πάντοτε το γεύμα.

Η διατροφή αυτή έφτασε τους Κρητικούς να βρίσκονται πρώτοι στην λίστα με τους λιγότερους θανάτους από εμφράγματα και διαφόρων μορφών καρκίνου, σε σύγκριση με άλλες αναπτυγμένες χώρες, σύμφωνα με διάφορες μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί κατά καιρούς.

Ενδεικτικότερη και γνωστότερη όλων των ερευνών είναι η μελέτη των 7 χωρών. Πρόκειται για μια μελέτη που ξεκίνησε λίγο πριν 1960, από τον Αμερικανό καρδιολόγο Ανσελ Κις και τους συνεργάτες του, από την Μινεσότα. Στόχος τους ήταν να διερευνηθεί αν υπάρχει συσχέτιση μεταξύ διατροφής και εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων. Η ομάδα επέλεξε να παρακολουθήσει περίπου 13.000 άντρες, από 14 περιοχές (στην Ελλάδα επιλέχθηκε η Κρήτη και η Κέρκυρα), από 7 διαφορετικές χώρες, την Φιλανδία, την Ολλανδία, την Ιαπωνία, τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ιταλία, την Γιουκοσλαβία και την Ελλάδα. Έπειτα από μακροχρόνια έρευνα τα αποτελέσματα έδειξαν ότι καμία άλλη χώρα ή περιοχή δεν είχε χαμηλότερα ποσοστά θνησιμότητας από την Κρήτη και αυτό οφειλόταν στην απλή διατροφή των κατοίκων της, με το ελαιόλαδο να δίνει το ένα τρίτο της ημερήσια ποσότητας ενέργειας, που χρειάζεται ένας άνθρωπος. Αξιοσημείωτο είναι ότι όταν ο Ancel Keys όταν βρέθηκε στην Κρήτη, στο πλαίσιο της μελέτης που διεξήγαγε, και είδε την ποσότητα λαδιού που καταναλώθηκε για μία σαλάτα αναφώνησε «Πόσο λάδι τρώνε, Θεέ μου!».

Αυτό είναι μάλιστα και ένα από τα παράδοξα της κρητικής διατροφής, που επισημαίνεται και στο βιβλίο «Κρητική παραδοσιακή κουζίνα, το θαύμα της κρητικής διατροφής», της Μαρίας και του Νίκου Ψιλάκη, από τις εκδόσεις Καρμάνωρ. Στο βιβλίο αναγράφεται ότι οι Κρητικοί κατανάλωναν τριπλάσια ποσότητα λιπαρών ουσιών από έναν Αμερικάνο και περίπου μιάμιση φορά περισσότερα λιπαρά από τους κατοίκους άλλων μεσογειακών χωρών. Η ειδοποιός διαφορά είναι ότι οι Κρητικοί κατανάλωναν μόνο αγνό ελαιόλαδο και μάλιστα ωμό.

Έρευνα για τις ευεργετικές επιδράσεις της κρητικής διατροφής έκανε και ο Γάλλος επιστήμονας Serge Renaud, ο οποίος σαφώς εντυπωσιασμένος από τα αποτελέσματα έγραψε «Μην ψάχνετε για το χάπι που υποκαθιστά την Κρητική διατροφή. Δεν υπάρχει κάτι τέτοιο».

Το κείμενο αυτό ορθώς αναφέρεται στην κρητική διατροφή και όχι στην μεσογειακή. Η κρητική διατροφή αποτελεί τμήμα της μεσογειακής, αλλά είναι άδικο να ταυτίζεται με αυτήν, καθώς η πρώτη υπήρξε το ισχυρό υπόβαθρο για την ανάδειξη της μεσογειακής διατροφής, η οποία υπερίσχυσε κυρίως για λόγους marketing…

Σαφώς οι δυο διατροφές έχουν αρκετά κοινά, όμως δεν μπορούν να ταυτιστούν. Μία από τις σημαντικές διαφορές τους είναι η αναλογία της κατανάλωσης των τροφών που συστήνουν. Μία ακόμα σημαντική διαφοροποίηση των διατροφών είναι ο τρόπος ζωής των ανθρώπων που την ακολουθούν. Οι Κρήτες, στην συντριπτική πλειοψηφία τους, είχαν έντονη σωματική δραστηριότητα. Η άσκηση, που επιβαλλόταν λόγω της εργασίας τους, βοηθούσε στην καύση των λιπών και στην διατήρηση του βάρους τους.

Επίσης, αξίζει να σημειώσουμε ότι η κρητική διατροφή συνδέεται και με την διαδικασία της οικογενειακής συμμάζωξης στο τραπέζι. Για τους Κρητικούς το τραπέζι ήταν μια ολόκληρη φιλοσοφία που αναδείκνυε έναν ολόκληρο πολιτισμό, συνοπτικά, θα μπορούσε να πει κανείς ότι ήταν μια τελετουργική διαδικασία. Θα έπρεπε να βρίσκεται όλη η οικογένεια στο τραπέζι για να βάλει η νοικοκυρά το φαγητό στα πιάτα. Όσο «παλιομοδίτικο» ή «ξεπερασμένο» και αν φαίνεται αυτό, πρόσφατες έρευνες αποδεικνύουν ότι αυτή η διαδικασία βοηθάει τόσο στην σωματική υγεία των ατόμων, όσο και στην ψυχική υγεία.

Σήμερα, ο σύγχρονος τρόπος ζωής έχει αλλάξει τις καθημερινές διατροφικές συνήθειες των Κρητικών, κυρίως των νεότερων γενιών και εκείνων που κατοικούν στις μεγάλες πόλεις, ωστόσο, οι υπέροχες μυρωδιές από τα παραδοσιακά κρητικά φαγητά, που διασώζονται, δείχνουν τον φωτεινό δρόμο για μια ζωή γεμάτη υγεία.