σε ύψωμα 420μ, ανατολικά της ομώνυμης λίμνης που υπάρχει στην περιοχή.

Το χωριό ανήκει διοικητικά στο δήμο Αρχανών Αστερουσίων και η τοπική κοινότητα απαρτίζεται τα χωριά Αρκάδι και Μελιδοχώρι.

Το Αρκάδι βρίσκεται στο λόφο Μονοδένδρι, σε υψώμετρο 520μ, και απέχει περίπου 30 χλμ από την πόλη του Ηρακλείου. Ο πληθυσμός φτάνει τα 44 άτομα, τα οποία έχουν καταγωγή από τα Ανώγεια Ρεθύμνης. Μάλιστα, διατηρείται η ντοπιολαλιά των Ανωγειανών, καθώς και τα ήθη και τα έθιμα.

Από την άλλη, το Μελιδοχώρι δεσπόζει στις ανατολικές πλαγιές του λόφου Καστριώτη, σε υψόμετρο 400 μ., και απέχει 40 χλμ από την πρωτεύουσα. Στο χωριό μένουν 107 κάτοικοι, οι οποίοι έχουν και αυτοί καταγωγή από τα Ανώγεια. Στο ύψωμα που βρίσκεται το Μελιδοχώρι, στα 681 μ, υπάρχουν αρχαιολογικά λείψανα.

Οι κάτοικοι των Δαμανίων, που αριθμούν τους 159, είναι πρόσφυγες από την Μικρά Ασία.

Οι κάτοικοι των χωριών ασχολούνται κυρίως με την γεωργία, ενώ δεν είναι λίγοι και εκείνοι που εργάζονται στη βιοτεχνία που κατασκευάζει δίχτυα για τη συγκομιδή ελιάς, το οποίο βρίσκεται στο Μελιδοχώρι.

Η παλιότερη γραπτή αναφορά των Δαμανίων βρίσκεται σε ένα συμβόλαιο του 1302, από το συμβολαιογράφο του Χάνδακα Brixano, όπου αναφέρεται ως Demanie. Το 1369 στο Δουκικό αρχείο του Χάντακα, αναφέρεται ως Damiana.

Το 1583 στην απογραφή του Καστροφύλακα αναφέρεται Damagna . Στην ίδια απογραφή αναγράφονται οι οικισμοί Arcadi και Mellidhochori.

Επί Τουρκοκρατίας δεν κατοικούσε κανένας Έλληνας στα χωριά. Έπειτα από τη Μικρασιατική Καταστροφή εγκαταστάθηκαν στα Δαμάνια πρόσφυγες από τη Σελεύκεια της Μικράς Ασίας. Οι πλέον ηλικιωμένοι μιλούν την τουρκική γλώσσα.

Στο Μελιδοχώρι και στο Αρκάδι εγκαταστάθηκαν Ανωγειανοί έπειτα από την απελευθέρωση της Κρήτης από τον Τουρκικό ζυγό.

Μετά την απαγωγή του Κράιπε, την περίοδο της Κατοχής, οι Γερμανοί μάζεψαν από το Αρκάδι 28 άτομα νεαρής ηλικίας και τα εκτέλεσαν. Γι’ αυτό το λόγο έχει στηθεί στο χωριό ένα εντυπωσιακό μνημείο. Την ίδια περίοδο, το Μελιδοχώρι αποτέλεσε κέντρο της Εθνικής Αντίστασης. Σε σπήλαιο του χωριού εγκαταστάθηκε ασύρματος, όπως επίσης και δικαστήριο που δίκαζε τους «δοσίλογους», έπειτα από την καταδίκη τους, τους έριχναν σε παρακείμενη χαράδρα.

Στη θέση Κουρήνα ανακαλύφθηκε το 1915 σημαντικός θολωτός τάφος με νερό, της Υστερομινωικής εποχής. Το νερό αυτό χρησιμοποιούσαν οι Μουσουλμάνοι κάτοικοι της περιοχής για την ύδρευση. Ο Τάφος είναι κτισμένος σύμφωνα με το μυκηναϊκό σύστημα, με δρόμο μήκους 10μ. και πλάτους 1μ. και νεκρικό θάλαμο στρωμένο με πλάκες. Ο αρχαιολόγος Ξανθουδίδης έκανε την ανασκαφή και βρήκε τρεις κιβωτιόσχημες λάρνακες από πηλό, καθώς επίσης και διάφορα κτερίσματα.

ΤΟΠΩΝΥΜΙΟ

Τα Δαμάνια, σύμφωνα με τον Νικόλαο Πλάτων, πήραν το όνομα τους από το προγενέστερο Δαμάνα, που προέρχεται από το Δα Μα, δηλαδή Μητέρα Γη.

Το τοπωνύμιο Αρκάδι, όπως ισχυρίζεται ο Ξανθουδίδης, προέρχεται από το όνομα του πρώτου οικιστή του χωριού.

ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ

Την ημέρα της επετείου της Μάχης της Κρήτης διοργανώνεται κάθε χρόνο εκδήλωση στο Αρκάδι, στη θέση που βρίσκεται το μνημείο για την εκτέλεση των 28 νέων.