«Διαβάτες σαν θα πάτε στης Βιάννου τα χωριά

Μνήματα μη πατάτε μη πάρουνε φωτιά

Τα μνήματα εκείνα που τόσο λυπηρά

ετάφησαν αδέλφια για την ελευθεριά

Σκοτώσανε μανάδες εσφάξανε παιδιά

Των Γερμανών ο νόμος αθώους δεν ψηφά»,

Στίχοι παραδοσιακού τραγουδιού

Η Άνω Βιάννος είναι το ιστορικό χωριό που αποτελεί έδρα του ομώνυμου δήμου Βιάννου. Το χωριό είναι χτισμένο αμφιθεατρικά στους νότιους πρόποδες του όρους Δίκτη, σε υψόμετρο 560μ. Η γεωγραφική θέση του χωριού χαρίζει υπέροχη θέα προς τους ελαιώνες της περιοχής. Ο οικισμός απέχει περίπου 38χλμ από την Ιεράπετρα.

Το όνομα του χωριού αναφέρεται συχνά χωρίς το τοπικό προσδιορισμό «Άνω», με το τοπωνύμιο Βιάννος. Στο δημοτικό διαμέρισμα της Βιάννου υπάγονται και οι οικισμοί Άγιος Νικόλαος, Καψάλη, Λουτράκι, ο παραλιακός οικισμός Κερατόκαμπος και η Αγιά Μονή, το ανδρικό μοναστήρι που είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Η Αγιά Μονή βρίσκεται κοντά στην είσοδο του φαραγγιού του Καβουσίου, που καταλήγει στον Κερατόκαμπο. Συνολικά στο δημοτικό διαμέρισμα μένουν περίπου 1200 κάτοικοι, με τους περίπου 900 να κατοικούν στην Βιάννο. Οι κάτοικοι της περιοχής ασχολούνται κυρίως με την γεωργία και την κτηνοτροφία.

Στο χωριό υπάρχει Κέντρο Υγείας, τράπεζες, ΚΕΠ και άλλες υπηρεσίες. Επίσης υπάρχουν χώροι εστίασης καθώς και ενοικιαζόμενα δωμάτια. Στην Ανω Βιάννο βρίσκεται ιστορικό και λαογραφικό μουσείο, ενώ κοντά στον οικισμό βρίσκεται η Αγία Μονή.

Η Βιάννος είναι χτισμένη πάνω στα ερείπια της αρχαίας πόλης Βίεννος ή Βίεννα. Η εν λόγω πόλη ήταν αυτόνομη και είχε δικό της νόμισμα που απεικόνιζε από την μία πλευρά το κεφάλι μιας γυναίκας και από την άλλη ένα λουλούδι.

ΙΣΤΟΡΙΑ

Δυτικά του σημερινού οικισμού βρισκόταν η αρχαία πόλη Βιέννος. Η αρχαία αυτή πόλη ήταν αυτόνομη και τα νομίσματα της έφεραν στην μία πλευρά την κεφαλή της Αρτέμιδος και στην άλλη ένα λουλούδι με την λέξη ΒΙΑΝΙ. Η Βιέννος υφίσταται μέχρι τα τέλη του 9^ου αιώνα, έπειτα υπάγεται στην Ιεράπετρα.

Η Βιάννος αναφέρεται στον Καστροφύλακα, το 1583, με 1006 κατοίκους. Το 1834, επί τουρκοκρατίας, φαίνονται εγγεγραμμένες 103 χριστιανικές και 90 τουρκικές οικογένειες. Το χωριό καταστράφηκε ολοσχερώς από τους Τούρκους, το 1822 και το 1866.

Στη Βιάννο και τα γύρω χωριά το 1943 κατά τη διάρκεια της ναζιστικής Κατοχής, έγιναν μαζικές εκτελέσεις .

Επιπλέον, η Βιάννος είναι η γενέτειρα του δημοσιογράφους και λογοτέχνη Ιωάννη Κονδυλάκη. Ο Ιωάννης Κονδυλάκης υπήρξε ιδρυτικό στέλεχος και πρώτος πρόεδρος της ΕΣΗΕΑ, ενώ στα λογοτεχνικά του έργα συγκαταλέγονται «ο Πατούχας» και «Όταν ήμουν Δάσκαλος».

ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ

Στην Βιάννο βρίσκουμε τους ναούς της Αγίας Πελαγίας, που χρονολογείται στα μέσα του 14^ου αιώνα, του Αγίου Γεωργίου, της ίδιας περίπου περιόδου, του Μιχαήλ Αρχαγγέλου, της Αγίας Μαρίνας, του Αγίου Δημητρίου και της Αγίας Αικατερίνης.

Στον οικισμό Λουτράκι, που υπάγεται στο δημοτικό διαμέρισμα της Βιάννου, βρίσκεται ο ναός του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου. Επίσης, στο δημοτικό διαμέρισμα της Βιάννου υπάγεται και το μοναστήρι που είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου και είναι γνωστό με την ονομασία Αγιά Μονή.

ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ

Στην Βιάννο διοργανώνονται κάθε χρόνο τριήμερες πολιτιστικές εκδηλώσεις με την ονομασία Κονδυλάκεια. Επίσης, στις 14 Σεπτεμβρίου γίνεται μνημόσυνο και επίσημη τελετή μνήμης των εκτελεσθέντων κατοίκων της Βιάννου και των γύρω χωριών από τους Ναζί κατακτητές.